Kamperem na Bałkany 2017 r., część IV: Dubrovnik
Sarajewo położone jest na wysokości ok. 500 m, w szerokiej dolinie rzeki Miljacka, otoczonej wysokimi górami. Obecnie istniejące miasto zostało założone przez Turków w 1492 r. Nazwa Sarajewo pochodzi od tureckiego słowa “saraj”, oznaczającego pałac i związana jest z postawionym w tym mieście pałacem pierwszego osmańskiego władcy – Isa-beg Ishakovića.
Miasto przeżyło swój rozkwit w XVI w. za czasów namiestnika sułtana Gazi Husrev-bega. Ufundował on budowę wodociągu, meczetu, biblioteki i łaźni. W okresie jego panowania ludność prawosławna zbudowała cerkiew, a wygnani z Hiszpanii w 1492 r. Żydzi sefardyjscy wznieśli pierwszą synagogę. Wyznawcy różnych religii żyli zgodnie i dostatnio aż do 1697 r. kiedy, stojący na czele wojsk austriackich, książę Eugeniusz Sabaudzki (którego pomnik widzieliśmy w Budapeszcie!) zaatakował i zniszczył miasto. Stolica Bośni przeniesiona wówczas została do Travnika.
Po przejęciu władzy w Bośni przez Austro-Węgry w 1878 r. nastąpiła rozbudowa i modernizacja Sarajewa – powstały nowe szerokie ulice, kamienice, pierwsza rzymsko-katolicka katedra, doprowadzono energię elektryczną, pojawiły się tramwaje i nowoczesne fabryki. Rozwój został zatrzymany przez wybuch I wojny światowej. W czasie ostatniej wojny Serbowie oblegali miasto od kwietnia 1992 r., aż do końca października 1995 r. Do dziś w mieście widać ślady ostrzału.
Obywatele Bośni i Hercegowiny nazywani są ogólnie Bośniakami. Pojęcie to obejmuje Serbów, Chorwatów oraz Muzułmanów (Muzułmanów z narodowości – czyli naród; pojęcie to nie jest związane z wyznawaniem islamu); Bośniakiem jest się zatem niezależnie od religii. Bośniaka nie należy utożsamiać z Boszniakiem. Boszniak to obywatel Bośni wyznania muzułmańskiego.
Bośnia i Hercegowina jest państwem federacyjnym, składającym się z:
przy czym granica między tymi częściami federacji przebiega w sposób bardzo nieregularny.
Na wspólnym terenie ww. części, na północy kraju, leży Dystrykt Brčko; w tym regionie liczba Muzułmanów i Serbów jest zbliżona (po ok. 40 %); Chorwatów jest 20 %.
Głową państwa w BiH jest trzyosobowe Prezydium Bośni i Hercegowiny, w skład którego wchodzą przedstawiciele głównych grup etnicznych. Federacja Bośni i Hercegowiny oraz Republika Serbska mają własne parlamenty, rządy i pełną autonomię w sprawach wewnętrznych. W kompetencjach rządu centralnego pozostawiono nieliczne kwestie, m.in. sprawy zagraniczne, politykę monetarną i celną. Władza ustawodawcza i wykonawcza wybierana jest w sposób, który żadnej z grup etnicznych nie pozwala osiągnąć większości.
W państwie obowiązują trzy języki, traktowane jako równorzędne: bośniacki, serbski i chorwacki, przy czym języki te się wzajemnie przenikają i są zrozumiałe przez wszystkich mieszkańców kraju. W nomenklaturze międzynarodowej używa się nazwy języka serbsko-chorwackiego. Dodać należy, że języki bośniacki i chorwacki zapisywane są przy użyciu alfabetu łacińskiego, zaś w przypadku języka serbskiego stosuje się także cyrylicę. Władze Republiki Serbskiej używają głównie cyrylicy (w oficjalnych dokumentach, oznaczeniach drogowych).
Historia Bośni i Hercegowiny jest skomplikowana, nie można jednak jej ignorować. Od XV w., przez czterysta lat, była ona okupowana przez władze osmańskie, które pod koniec XIX w. zastąpiły Austro-Węgry. Mieszkańcy BiH od zawsze źle znosili zaborców, organizowali powstania i zbrojne akcje, jak zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w 1914 r., który przyczynił się do wybuchu I wojny światowej.
Po wojnie tej Bośnia weszła w skład Zjednoczonego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (w którym Bośniacy byli prześladowani), przemianowanego następnie na Królestwo Jugosławii, czyli państwo narodów południowosłowiańskich (od “jug” – południe). Po II wojnie światowej parlament pozbawił monarchę tronu i utworzona została Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii złożona z sześciu republik: Serbii, Chorwacji, Macedonii, Bośni i Hercegowiny, Słowenii i Czarnogóry.
Bośnia i Hercegowina była najbiedniejszą z tych republik. Sytuacja ta uległa zmianie, gdy przywódca Jugosławii Josip Broz-Tito wszedł w konflikt z Józefem Stalinem, odrzucając dążenia Stalina zmierzające do przyłączenia Jugosławii do bloku wschodniego. Obawiając się inwazji sowieckiej Tito nakazał przeniesienie przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego w górskie, trudno dostępne, tereny Bośni. W latach 60. XX w. na terenie Bośni powstały duże zakłady i przedsiębiorstwa związane z rynkiem cywilnym. W lutym 1984 r. w Sarajewie odbyła się Olimpiada Zimowa, dzięki czemu miasto przeżyło boom budowlany i zostało wypromowane na cały świat. Wszystkie te działania przyczyniły się do rozwoju Bośni.
W połowie 1991 r. Słowenia i Chorwacja odłączyły się od Jugosławii. Na przełomie lutego i marca 1992 r. w Bośni i Hercegowinie przeprowadzono referendum, w którym większość opowiedziała się za niezależnością kraju od Jugosławii. Wyniki referendum zbojkotowali Bośniaccy Serbowie. 3 marca 1992 r. Bośnia i Hercegowina ogłosiła niepodległość i już w kwietniu została uznana przez wspólnotę międzynarodową za niepodległe państwo. Także w kwietniu nastąpił atak Jugosłowiańskiej Armii Ludowej z obszaru Serbii i Czarnogóry. W październiku 1992 r., w centralnej Bośni, rozpoczęły się walki z wcześniej sprzymierzonymi Chorwatami. W czasie wojny dopuszczano się ludobójstwa i zbrodni mających na celu czystkę etniczną i umożliwienie podziału terytorium kraju pomiędzy Serbię i Chorwację.
Wojna w Bośni zakończyła się w listopadzie 1995 r., kiedy to w Dayton (USA) prezydenci Serbii, Chorwacji i Bośni podpisali układ pokojowy. Układ w Dayton zobowiązał strony do zaprzestania działań wojennych, określił granice państw oraz konstytucję i ustrój BiH. Przestrzegania postanowień układu nadzoruje Wysoki Przedstawiciel dla Bośni i Hercegowiny, który m.in. uprawniony jest do odwoływania ze stanowisk polityków z obydwu części federacji, których postawa mogłaby utrudniać wdrażanie w kraju procesu pokojowego.